Біз барлығымыз қоғамда өмір сүріп жатырмыз, және біз оны ұнатамыз ба, жоқ па, біз осы қоғамның бізге салған ой-пікірлерді өз бойымызға сіңіреміз. Қоғамның гендерлік стандарттары радиода, теледидарда фильмдерде, серияларда және балалар мультфильмдерінде көрсетіледі; мектепте, әлеуметтік желілерде және биік мінбелерден. Біз осы дүниеде өмір сүріп жатырмыз және көрген және естіген нәрселер біз үшін қалыпты нәрсе ретінде қабылданады, солай болды, болады және әрдайым болады. Бұл стандарттарды кім ойлап тапты және олардың сақталуын мұқият бақылау қажет пе?
Әйелдік пен еркектіліктің бинарлық шеңберін ұстанатын трансгендерлер, әдетте, жалпы қабылданған стандарттарға сай болуға тырысады, бинарлы мінез-құлықты қолдайды және бөгеттердің екі жағында болып көрген болса да, олар сәйкес келгісі келетін жыныстың стереотиптеріне еліктейді. «Екілік» жүйені дәл қарастыратын болсақ та, бұл барлық адамдарға қатысты.
«Қыз ұқыпты болуы керек», «ұлдар жыламайды», «қызмет етпесе - еркек емес», «бұл әйелдің ісі», «бұл қыздың түсі», «қыздар мойынсұнғыш, жүгірмейтін және күреспеуі керек» - бұны әрқайсысымыз бесіктен бері бірнеше рет естіген болармыз.
Отырып және сіз мұны қаншалықты жиі кездестіргеніңізді ойланып көрдіңіз бе? Сіз бұл сөз тіркестерін мүлде қисынсыз және жойқын деп санамай-ақ қаншалықты жиі қайталадыңыз. Көптеген мәдениеттерде ер адам жыламауы керек, бұл оны әйел сияқты етіп жасайды, оны кейбір еркектік қасиеттерден айырады деп есептеледі. Бірақ өзіңіз ойланыңызшы - мұнда қандай да бір қисын бар ма? Егер ер бала немесе ер адам ауырсынуды сезінсе - физикалық немесе эмоционалды, және сол жағдайда жылайды - бұл қалыпты жағдай. Көз жасы - адамның табиғи психофизиологиялық реакциясы. Жылап жатқан ер адамды әйелмен салыстыру және оның мойнына кінәні асу мизогинияның көрінісі ғана екенін айтады (әйелдерді жек көру немесе немқұрайлылық).
Бинарлық жолмен жүрген трансгендерлер үшін мұндай стереотиптер айтарлықтай мәселелер тудырады. Трансгендер адам өзін білуі, әлемде өз орнын таба білуі, жұмыс және құжаттар сияқты маңызды істермен айналысу керек. Сонымен қатар «дұрыс» жүруге үйрену керек пе? Цисгендер адамнан гөрі біршама «дұрыс» жүру. Әйтпесе, адамдар, тіпті транс қауымдастығындағы адамдар, сізді «жалған», сіз «алдап тұрсыз» деп санайды. Нәтижесінде, бұл талаптар трансгендер адамның мінез-құлқында да, сыртқы параметрлерінде де көрінеді. Кейбір трансгендер жігіттер шаштарын тек қана қысқа алып жүреді, тіпті өздері ұзын шашты ұнататын болса да; олар дөрекі әрекеттер жасайды, әйелдер туралы менсінбей немқұрайлы сөйлейді. Трансгендер қыздар макияжды белсенді қолданады, тіпті макияжсыз есіктен шығуға батылы жетпейді, үлкен кеудені және ақ атқа мінген ханзаданы армандайды. Әрине, бұған үкім шығарудың қажеті жоқ. Бұл сырттан қойылатын талаптар. Уақыт пен тәжірибе арқылы бұл талпыныстар басылады. Әсіресе, егер трансгендер адам біраз уақыт қоғамда күйзеліссіз өмір сүрсе - құжаттарын өзгерткеннен кейін, ішкі сезімдеріне сәйкес сыртқы келбетін келтіріп немесе өзін қолдаушы адамдармен қоршаған соң.
Гендерлік стереотиптер болашаққа ескірген және бұрын жойылған теорияларды сүйреп жүреді, ерлердің әйелдерден артықшылығы туралы, және, ең жаманы, гендерлік теңсіздікті сақтауға ықпал етеді. «Әділ әлемге сенім» деген ұғым бар. Бұл әлемде болып жатқанның бәрі табиғи және жағымсыз нәрселер болып жатқан адамдар оны өздері тартып алды немесе соған лайықты деп сенеді. Әділ әлемге деген сенім жыныстық стереотиптердің көпшілігін қолдайды, оларды биологиямен және әйелдер мен еркектердің денелерінің құрылымдық ерекшеліктерімен негіздейді, дискриминацияны «табиғилықпен» ақтайды.
Гендерлік стереотиптер көптеген мәдениеттерде өте ұқсас. Көптеген халықтарда таза «ерлік» қасиеттер деп - батылдық, күш, темір ерік және үстемдікке ұмтылу деп саналады. Әдетте «әйелдік» деп - эмоционалдылық, қамқорлық, әлсіздік және кішіпейілділік. Мұның бәрі тәрбиеленеді және сырттан миға қондырылады, туылған кезде берілмейді. Мұндай идеяларды ұстану әйелді қызметші рөліне төмендеткен кезде патриархалды «құндылықтардың» әсерінен басқа ештеңе емес. Мұндай идеяларды ұстану әйелді қызметші рөліне дейін төмендеткен кезде патриархалды «құндылықтардың» әсерінен басқа ештеңе емес. Бұл көбінесе босануға байланысты - жас ана жүктілік кезінде және бала туылғаннан кейінгі алғашқы жылдары осал. Оның басқа ештеңеге уақыты жоқ, сондықтан көптеген ер адамдар ғасырлар мен мыңжылдықтар бойы өз балалары үшін бірдей жауапкершілікте болудың орнына оның жағдайын пайдаланып келеді.
Әйелдердің көпшілігі күйеулерінің артында тұрды, олардан қоғам талап еткендей, барлық жағынан қолдап, үй тіршілігін сүйретіп, бала тәрбиелеп, қарт туыстарына қамқор болды. Сонымен қатар, ер адамдар тыныштықпен «өз өмірлерінің жұмысымен» айналыса алатын - суреттер салып мен романдарды күніне 12 сағат жазып немесе бірдеңе зерттеумен айналысатын. Істерге кем қатыспаған, бірнеше рет қолжазбаларды қайта жазған, формулаларға күрделі математикалық есептеулер жасаған әйелдер көлеңкеде қалатын.
Кейбір әйелдер өз туындыларын жақсы сату үшін ерлердің жалған есімдерін алатын (және қазіргі таңда да солай істейді), кейбіреулері күйеулерін автор ретінде атайтын, және олар, әрине, әйелдердің орнына құрмет белгілерін алатын.
Сондықтан, стереотиптердің пайдасына «олар осылай тамырламас еді», «стереотиптерге барлық негіздер бар» деген дәлелдер мүмкін емес.
«Әйелдер өздеріне жақсы қарау керек, ал еркек маймылға қарағанда сәл әдемі болу керек», - деп айналамыздағылар әзілмен және байсалды түрде айтады. Нәтижесінде, кішкентай кезден бастап әйел белгілі бір талаптарға жауап беруі керек, тіпті егер олар жиі бір-біріне қайшы келсе: макияж қолданыңыз, бірақ бәрі табиғи көрінуі керек, педикюр мен маникюрге барыңыз, ал ер адам тырнақтарын ғана алып отырса жеткілікті, денесін қадағалап, диеталар ұстанып және фитнеске баруы керек - және сонымен бірге көп ақша жұмсамауы керек. Әйелдер киімдері «жақсы қасиеттерді» ерекше атап өтіп, фигураның «кемшіліктерін» жасыруы керек, тым ашық және тым жабық болмауы керек.
Трансгендер қыздар өздерін осы екілік шеңберге сай болу үшін зорықтырып жіберуі, қалыпты жағдай деп санап, таңқаларлық емес. Кейде бұл ауыр невротикалық мәселеге айналады. Егер қыз аяғын қыруды тоқтатса, оған бірден наразылық білдіре бастайды.
Айта кету керек, тіпті ең жоғары лауазымдарда жұмыс істейтін әйелдер ерлерге ұқсас тапсырмаларды орындау үшін орташа есеппен 30 пайызға аз жалақы алады; әйелдердің мансаптық сатысында алға жылжуы шектеулі болған кезде, «әйнек төбеге» қатысты жағдай туындайды және бұл кедергі оның кәсіби сапаларына ешқандай қатысы жоқ. Де-юре, ол еш жерде жазылмаған, де-факто - көпшілікпен құрметтеледі.
«Дәстүрлі құндылықтарды» ұстанатын ер адамдар көбінесе агрессивті болып келеді. Тұрмыстық және сексуалдық зорлық-зомбылық ең алдымен биліктің көрінісін білдіреді. Өкінішке орай, кейбір трансгендер ер адамдар бұл мінез-құлықты өз бойына алады, зорлық-зомбылықты қолдануды қалыпты деп санайды және серіктесінен үй шаруашылығын жүргізуді талап етеді. Тағы өкінішті жағдай, зорлық-зомбылық құқық қорғау органдарымен қорғалмаған аумақтарда кең таралған және құрбан болған адамдар қоғаммен айыпталады.
Ерлердің өзі де уытты еркектің тұтқынына айналады: қоғамда ер адам кез-келген ауырсынуды көтере білуі керек, тек суық қанды ойлау керек және эмоцияларға жол бермеуі керек деп айтады.
Ерлердің өзі де улы еркектәрізденіс әрекеттердің тұтқынына айналады: қоғамда ер адам кез-келген ауырсынуды көтере білуі керек, тек суық қанды ойлау керек және эмоцияларға жол бермеуі керек деп айтады. Бұдан шығатыны, ер адамдар дәрігерлерге сирек жүгінеді, олар жай суық тигенді іріңді гайморитке айналғанша жүреді; олар кезінде жыныстық зорлыққа ұшырағанын сирек мойындайды, мазақ пен ұяттан қорқып.
Кейбір гендерлік стереотиптер айтарлықтай сәтті өзгеріп, кемсітушіліктен пайда көретін адамдардың қажеттіліктеріне, соның ішінде материалдық пайда жағынан да бейімделе алады.
Ауысу кезеңін жүзеге асырған және қоғамда әлеуметтенген көптеген трансгендер адамдар олардың ауысу алдындағы және кейінгі кезеңдеріндегі айқын айырмашылықтарды байқағанын атап өтеді. Мысалы, сыртқы келбеті цисгендерлердің көріністерінен еш айырмашылығы жоқ транс-ер адамдарды жиі тыңдай бастады және олардың сөздері бірінші рет маңызды болды. Транс әйелдер, керісінше, олардың көптеген іс-әрекеттері немесе кез-келген мәселелерге қатысты сұрақтары сынға немесе келеке-мазаққа себеп болатындығын атап өтті.
Гендерлік стереотиптерден тыс қалай өмір сүруге болады?
Адамдар, балалар, ересектер – бұлардың бәрі тұлға. Мінез-құлық, таланттар мен кәсіби дағдылар жыныс мүшелерінің түрі мен мөлшеріне байланысты емес. Өмірде барлығына пайдалы болатын маңызды қасиеттер - бұл өз мүдделерін қорғауға, қолданыстағы фактілерге, тәуелсіздікке және шығармашылыққа негізделген өз пікірін орынды білдіру. Адамдар жанашырлықты үйреніп, адамдармен агрессиясыз қарым-қатынас жасай білуі керек. Біз бәріміз өз құқығымызды сақтай отырып, тыныш, бейбіт өмір сүргіміз келеді. Әлемді жақсарту үшін өзіңізден бастау керек - деген сөздерде шындықтың айтарлықтай үлесі бар. Басқа адамдарды тыңдаңыз. Біреудің тәжірибесін құнсыздандырмаңыз. Егер сіздің сөздеріңіз жүрекке тиеді деп айтса - тоқтаңыз. Біз бәріміз әр түрліміз және мұны, әрине, ескеру қажет. Әр адам заң аясында және басқа адамдарды алаңдатпайтын кез-келген нәрсені жасай. Бұл қарапайым ақиқат, қандай да бір себептермен біздің қоғамда елеусіз қалатын, өзімізге және басқаларға шынымен еркін өмір сүруге жол бермейтін.
Стереотиптерді қолдамаңыз - жынысқа, нәсілге, басқа нәрселерге байланысты болсын. Сізге олардың шын екендігі көрініп тұрса да, іс жүзінде олар зияннан басқа ештеңе әкелмейді.
Бір-бірлеріңізге сыйластықпен қараңыздар!